Rozporządzenie (UE) 2024/1157 dotyczące przemieszczania odpadów, znane również jako Waste Shipment Regulation (WSR), zostało uchwalone przez Parlament Europejski i Radę 24 kwietnia 2024 r. Nowe przepisy mają na celu wzmocnienie kontroli nad eksportem odpadów, szczególnie poza granice Unii Europejskiej, oraz uszczelnienie systemu nadzoru nad przemieszczaniem odpadów w obrębie Wspólnoty. Dla producentów i przetwórców opakowań kartonowych, którzy bazują na surowcach wtórnych, zmiany te mogą mieć poważne konsekwencje. Nowe prawo ma wejść w życie etapami od 2026 roku, jednak przygotowania do jego wdrożenia powinny rozpocząć się już teraz. Kluczowe znaczenie będzie miała gotowość systemów recyklingu oraz administracji krajowych do obsługi nowych, bardziej rygorystycznych procedur.
Jak nowe przepisy mogą wpłynąć na rynek recyklingu w Europie?
Nowe regulacje mają na celu ograniczenie wywozu odpadów z UE do krajów spoza OECD i jednocześnie zwiększenie poziomu ich przetwarzania na terenie Wspólnoty. W teorii sprzyja to budowie silnej, samowystarczalnej gospodarki o obiegu zamkniętym. W praktyce jednak może prowadzić do nadmiaru nieprzetworzonych surowców wtórnych w Europie, szczególnie w przypadku tworzyw sztucznych, metali i papieru. Dla branży opakowań kartonowych oznacza to ryzyko nadpodaży materiału makulaturowego, co może wpłynąć na ceny i rentowność zakładów przetwórczych. Nie bez znaczenia pozostają także wyzwania logistyczne i techniczne związane z magazynowaniem większych ilości materiału w oczekiwaniu na przetworzenie.
Możliwe zagrożenia wynikające z rozporządzenia WSR 1157/2024
Nowe przepisy dotyczące transportu odpadów budzą wiele obaw wśród przedsiębiorców i specjalistów zajmujących się gospodarką odpadami. Choć celem regulacji jest poprawa standardów środowiskowych, nie sposób pominąć potencjalnych zagrożeń, które mogą wyniknąć z jej wdrożenia. Wśród najczęściej wskazywanych problemów pojawiają się między innymi ograniczenia eksportowe surowców wtórnych, wzrost obciążeń administracyjnych oraz ryzyko pogorszenia sytuacji zarówno w kontekście środowiskowym, jak i gospodarczym. Poniżej omawiamy najważniejsze z możliwych konsekwencji, które mogą znacząco wpłynąć na branżę recyklingu i szerzej – na funkcjonowanie całego rynku odpadów w Europie.
Znaczące ograniczenie eksportu surowców wtórnych
Nowe przepisy dotyczące transportu odpadów całkowicie zakazują eksportu większości odpadów z tworzyw sztucznych do krajów spoza OECD, a w praktyce znacząco utrudnia to eksport także innych frakcji odpadów – w tym papieru. Kraje przyjmujące odpady muszą wykazać, że posiadają odpowiednią infrastrukturę recyklingową, spełniającą europejskie standardy środowiskowe – co dla wielu państw spoza OECD jest nieosiągalne. Skutkiem będzie znaczne ograniczenie możliwości zbytu surowców wtórnych poza UE. W połączeniu z ograniczonymi zdolnościami przetwórczymi w Europie, może to doprowadzić do zatorów materiałowych i wzrostu ilości magazynowanych odpadów.
Wysokie ryzyko zaburzenia procedur administracyjnych
Rozporządzenie WSR przewiduje bardziej skomplikowane i restrykcyjne procedury zatwierdzania transgranicznych przewozów odpadów, nawet wewnątrz UE. Nowe wymagania dokumentacyjne i obowiązki sprawozdawcze mogą obciążyć administracje krajowe oraz przedsiębiorstwa. Już dziś wiele państw członkowskich ma problemy z terminowym zatwierdzaniem zgłoszeń transportowych – nowe przepisy dotyczące transportu odpadów mogą jeszcze bardziej ten proces wydłużyć. W praktyce może to spowodować opóźnienia w logistyce surowców wtórnych i zakłócenia w łańcuchach dostaw.
Możliwe negatywne skutki dla środowiska i gospodarki
Paradoksalnie, wprowadzenie zakazu eksportu może skutkować wzrostem nielegalnych transportów i niekontrolowanych składowisk odpadów, jeśli europejskie moce przerobowe nie będą w stanie wchłonąć nadwyżek. To z kolei może pogorszyć stan środowiska i spowodować wzrost emisji gazów cieplarnianych związanych z długim magazynowaniem i alternatywnymi metodami unieszkodliwiania. Dodatkowo, zaburzenia w przepływie materiałów mogą wpłynąć na konkurencyjność europejskich firm, szczególnie tych działających na rynkach globalnych.
Negatywne skutki dla sektora recyklingu w Europie
Choć recykling odgrywa kluczową rolę w europejskiej strategii na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, nowe przepisy dotyczące transportu odpadów mogą nieść ze sobą poważne konsekwencje dla tego sektora. W obliczu ograniczeń eksportowych i wzmożonych wymogów administracyjnych, branża recyklingu może stanąć przed wyzwaniami, które zagrożą jej stabilności i rentowności. W niniejszej części przyglądamy się trzem najważniejszym skutkom: ryzyku powstania nadwyżek materiałów wtórnych, pogorszeniu sytuacji finansowej firm oraz możliwemu osłabieniu społecznego zaufania do systemu recyklingu. Każdy z tych czynników może wpłynąć na funkcjonowanie całego łańcucha wartości w branży przetwarzania odpadów.
Nadwyżka materiałów wtórnych
Jednym z najpoważniejszych problemów, na które zwraca uwagę branża recyklingu, jest ryzyko powstania nadwyżek surowców wtórnych, zwłaszcza tam, gdzie krajowe zdolności przetwórcze są ograniczone. Może to dotknąć również producentów opakowań kartonowych korzystających z makulatury, której rynek stanie się bardziej niestabilny. Nadpodaż może prowadzić do spadku wartości rynkowej tych surowców, co negatywnie odbije się na całym sektorze recyklingu.
Spadek rentowności w firmach i utrata miejsc pracy
Firmy zajmujące się zbiórką, sortowaniem i przetwarzaniem odpadów mogą doświadczyć znacznego spadku rentowności działalności. Wzrost kosztów operacyjnych, konieczność dostosowania się do nowych procedur oraz brak rynków zbytu mogą zmusić część podmiotów do ograniczenia działalności lub likwidacji. Przełoży się to również na rynek pracy – branża recyklingu zatrudnia setki tysięcy osób w UE i wszelkie zawirowania mogą prowadzić do zwolnień.
Osłabienie zaufania społecznego
Zmiany legislacyjne, które skutkują spadkiem efektywności systemu recyklingu, mogą prowadzić do zniechęcenia obywateli do segregacji odpadów. Jeśli konsumenci nie będą mieć pewności, że surowce wtórne faktycznie są przetwarzane, może to podważyć zaufanie do systemu gospodarki o obiegu zamkniętym. Utrata społecznej akceptacji dla systemu recyklingu byłaby krokiem wstecz na drodze do realizacji celów klimatycznych i środowiskowych.
Propozycje EuRIC – na ratunek dla europejskiego rynku recyklingu
W obliczu wyzwań, jakie niesie ze sobą rozporządzenie WSR 1157/2024, European Recycling Industries’ Confederation (EuRIC) przedstawia konkretne propozycje, które mają na celu złagodzenie jego skutków i zabezpieczenie przyszłości europejskiego rynku recyklingu. Organizacja ta podkreśla potrzebę wprowadzenia bardziej realistycznego harmonogramu zmian, budowania trwałych relacji z partnerami zagranicznymi oraz zapewnienia przejrzystej komunikacji ze strony instytucji publicznych. W poniższej części prezentujemy pięć kluczowych postulatów EuRIC, które mogą pomóc w ochronie interesów branży, zachowaniu ciągłości recyklingu i uniknięciu kryzysu logistyczno-gospodarczego.
1. Opóźnienie terminu wprowadzenia ustawy w życie dla krajów spoza OECD
European Recycling Industries’ Confederation (EuRIC) postuluje przesunięcie terminu obowiązywania zakazu eksportu do krajów spoza OECD, aby umożliwić europejskim firmom oraz administracjom lepsze przygotowanie się do zmian. Wydłużenie okresu przejściowego dałoby czas na dostosowanie infrastruktury i stworzenie alternatywnych szlaków logistycznych.
2. Opóźnienie wejścia w życie zakazu eksportu
EuRIC apeluje również o opóźnienie wejścia w życie zakazu eksportu samych odpadów, nie tylko do krajów spoza OECD, ale także w kontekście zwiększonej kontroli wewnętrznej. Ma to na celu uniknięcie sytuacji, w której surowce wtórne zostają „uwięzione” w krajach o niskich zdolnościach przerobowych.
3. Zacieśnienie współpracy z państwami trzecimi
Konfederacja postuluje aktywne działania dyplomatyczne mające na celu budowę długoterminowych partnerstw z krajami trzecimi, które mogą stać się wartościowymi odbiorcami odpadów nadających się do recyklingu. Współpraca w tym zakresie powinna opierać się na transferze technologii, nadzorze środowiskowym i wspólnym ustalaniu standardów przetwarzania.
4. Pełna przejrzystość w strategii komunikacji
Jednym z kluczowych postulatów EuRIC jest jasna i przejrzysta komunikacja ze strony instytucji unijnych oraz władz krajowych. Zbyt szybkie i nieczytelne zmiany prawa mogą prowadzić do chaosu decyzyjnego w przedsiębiorstwach. Konieczne jest stworzenie zrozumiałych wytycznych oraz dostępnych narzędzi wsparcia wdrożeniowego.
5. Utrzymywanie otwartego dialogu z partnerami
Ostatni z filarów propozycji EuRIC to ciągła konsultacja i wymiana informacji pomiędzy decydentami a podmiotami branżowymi. Otwarty dialog pozwoli identyfikować realne bariery we wdrażaniu rozporządzenia i wypracowywać elastyczne rozwiązania, które zabezpieczą interesy środowiskowe i gospodarcze.
Czy mamy wystarczająco dużo czasu, aby przygotować się do zmian?
Choć większość przepisów rozporządzenia WSR ma wejść w życie dopiero od 2026 roku, branże dotknięte nowymi przepisami dotyczącymi transportu odpadów powinny już teraz rozpocząć działania przygotowawcze. Analiza zdolności magazynowych, inwestycje w lokalne instalacje recyklingowe oraz przegląd procedur administracyjnych to tylko niektóre z koniecznych kroków. Bez wyprzedzających działań wiele firm może zostać zaskoczonych nowymi ograniczeniami, co negatywnie wpłynie na ciągłość ich operacji. Kluczowe będzie także monitorowanie dalszych decyzji Komisji Europejskiej oraz implementacji rozporządzenia w poszczególnych krajach.
Wnioski EuRIC: potrzeba elastyczności i rozsądku w działaniu
EuRIC w swoich komunikatach podkreśla, że nowe regulacje nie powinny podważać fundamentów europejskiej gospodarki o obiegu zamkniętym. Kluczowa będzie elastyczność we wdrażaniu przepisów oraz zdolność instytucji do dostosowywania prawa do realiów branżowych. Rozporządzenie WSR 1157/2024 może stać się fundamentem dla bardziej odpowiedzialnego transportu odpadów – pod warunkiem, że zostanie wdrożone z uwzględnieniem głosu praktyków i realiów rynkowych. Dla branży opakowań kartonowych oznacza to konieczność aktywnego śledzenia przepisów, budowania odporności operacyjnej i długofalowego myślenia strategicznego.
Sprawdź także:
- Kartony klapowe – definicja i zastosowanie produktu
- Jakie są maksymalne wymiary i waga przesyłki kurierskiej?
- Reklamacja bez fabrycznego opakowania – czy tak można robić?
„Artykuł został napisany przez zespół ekspertów z firmy Opakowania Nawrot. Tworzymy treści oparte na doświadczeniu, badaniach i codziennej pracy z klientami z branży e-commerce, gastronomii i logistyki. Specjalizujemy się w opakowaniach kartonowych – od projektowania, przez produkcję, aż po praktyczne zastosowanie. Naszym celem jest dzielenie się wiedzą, która pomaga pakować mądrzej, bezpieczniej i bardziej ekologicznie.
Każdy artykuł przygotowujemy tak, jak przygotowujemy nasze opakowania – z dbałością o każdy szczegół.”
Data: 30.05.2025
